2008 krizi sonrası yayınlanan İleri Dönüşüm Kutusu başlıklı kitabım satmadı, birkaç kişiden aldığım övgüler dışında hiç de konuşulmadı. Belki zamanı gelmemişti, belki de zırvalamıştık. Bilmiyorum ama geçen on yılda yaşananlar, kitaptaki tezlerin doğruluğunu giderek teyit ediyor. Ben de arada hatırlatıyorum neler dediğimizi. 2008 Krizi ‘nin sebebini arkadaşım ve kanaat önderim Cemalettin Nuri Taşcı 2009 başında şu şekilde özetlemişti. Bana sorarsanız ileride tarihi bir doküman olma niteliğinde;
Mevcut kriz, büyük ihtimalle, sanayi devrinin son krizidir. Kriz, 1970’lerden bu yana giderek hızlanan bir süreci noktalayacaktır. Son kırk yılın ana eğilimleri arasında şunlar sayılabilir:
Yukarıda özetlenen eğilimlerin tamamı yapısal eğilimlerdir, konjonktürel değil. Hepsi birbiriyle ilintili olan bu eğilimlerin yapısal bir kriz yaşanmadan çözüme kavuşturulması da imkânsızdı. Mevcut kriz bu yapısal krizdir.
İktisat, elbette kuşbakışı bakıldığında görülen dinamiklerden ibaret değildir. Yukarıda özetlenen dinamikler, aslında, tarih boyunca, kararlı bir biçimde büyüyen her iktisadi sistem için az veya çok geçerli olmuş, arz fazlası da verimli her iktisadi sistem için bir süre sonra sıkıntı yaratmıştır. Mısır Piramitlerinin, kendi dönemindeki bütün muadil iktisatlardan çok daha verimli olan Mısır’da arz fazlasının yol açtığı sıkıntıları hafiflettiği veya ortadan kaldırdığı tahmin edilebilir. Aslında her türlü Keynesyen politikanın ardındaki temel tedavi edici hassanın, arz fazlasını emmek olduğu söylenebilir. Cemalettin Nuri Taşcı
Kriz geçici değil. Kalıcı ve önümüzdeki dönemde gezegenimizde çok şeyi değişmeye aday. Sanayi odaklı büyüme, verimlilik, serbest rekabet, kurumsallaşma gibi aydınlanma dönemine ait ezberler bozulacak gibi görünüyor. İnsan hayatının uzaması da bir çok şeyi değiştirecek. Paranın iyice bollaştığı günümüz serbest rekabet ortamında, girişimci insanoğlu üretim kapasitesini çok hızlı bir şekilde artırabiliyor. Sıkıntıyı da bu arz fazlası yaratıyor. Çünkü talep o hızla artmıyor, artamıyor. Talebin ve tüketimin aşırı artması, gezegenin geleceği açısından da riskler oluşturuyor. Yani, yeni organize sanayi bölgeleri kurmak, binalar – yollar yapmak ve bunlar için açılacak teşvik paketlerini işi çözmeyecektir. Dünyanın ihtiyacı daha fazla sermaye birikimi değildir. Tam tersine, aşırı yoğunlaşmış sermaye şu an dünyanın baş belasıdır. Serbest rekabet vb liberal ezberler de sadece küresel güçlerin işine yaramaktadır.
Günümüzde nüfusun giderek azalan bir kısmı tüm dünya için yetecek üretimi fazlasıyla yapar hale geliyor. Tarımda mekanizasyon ve tohum ıslahı çalışmaları sonucunda büyük verim artışları sağlanmış durumda. Genetik müdahalelerin de şüphe uyandıran katkısıyla gelişmiş ülkelerde tarımın istihdamdaki payı son on yılda %6.2’den %4.2’ye gerilemiş. Öte yandan dünyada sanayinin istihdamdaki payı %21. Buradan istihdama yönelik olarak çıkan temel soru şu: Çalışan nüfusun yüzde otuzu dünya için gereken tarım ve sanayi üretimini gerçekleştirdiğinde, kalan insanlar ne yapacak?
O yüzden ezberleri bozmak, istihdam ve gelir adaleti merkezli düşünmek lazım. Türkiye bu yeni dönemi doğru öngörür ve bazı cesur adımlar atarsa bu değişimden karlı çıkabilir.
Yeni bir çıkış planına, hikayeye ihtiyacımız var
Geri Dönüşüm Kutusu | İleri Dönüşüm Kutusu |
Kapitalizmin dönemsel krizleri birkaç yılda geçer | Bu kriz yapısaldır, dünyayı temelden değiştirecektir |
Kriz aşırı hırs ve balonlar nedeniyle olmuştur | Bu krizin nedeni arz fazlası ve gelirin adaletsiz paylaşımıdır |
Kurtuluş sanayileşmede ve verimlilik artışındadır | Gelecek, sanayi dışı alanlarda ve adil gelir paylaşımındadır |
Ekonomide bir kazanırsa öbürü kaybeder | Ekonomi sıfır toplamlı bir oyun değildir, herkes kazanabilir |
Üretim Kutsaldır / Tüketim Kötüdür | Üretim = Tüketim = Gelir = Ekonomi |
Küresel serbest rekabet en ideal modeldir | Ülkelerde istihdamı koruyucu yeni politikalar kaçınılmazdır |
Haftada 40+ saat çalışıp 20-30 yılda emeklilik | Çalışma saatleri ve emeklilik hesapları sil baştan |
Yatırım için sermaye birikimi lazım | Para her yerde, sen fikirden, talepten bahset |
Dünyanın mutlak hakimi batı bize nefes aldırmaz | Yükselen doğu ve lider ülke Türkiye yeni oyun kurabilir |
Bizim millet adam olmaz, gençler tembel | Türkiye dünyanın en iyi insan kaynağına sahip |
Kurumsallaşma önemlidir, model Batıdır | Batıyı bürokrasi batıracak, kendi yolumuzu bulalım |
Bu tespitlerden yola çıkarak derslerde veya konferanslarda öğrencilere verdiğim öğütler şu şekilde özetlenebilir;
Özetle, yeni şeyler düşünün, yeni alanlar keşfedin… Dünya değişecek.
2008 Krizi Sonrası İleri Dönüşüm Kutusu
Bu bölümde sizlere biraz unuttuğunuz eski lisans maceranızı ve girdiğiniz sınavları hatırla
Bu yazımızda sizlere robotlar insanları geçiyor demek istedik. Tabi ki robotlar insanları geçi
Vakıf üniversitelerinde yüksek lisans ve doktora ücretlerinin yüksek olduğu bundan kaynaklı
İdeal Personel arayışlarına karşı ideal patron arıyorum bende. Son zamanlarda iş ilanlarınd